حد ترخص چیست؟
حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته بخواند و می‌تواند روزه خود را افطار کند. بر اساس احادیث این نقطه جایی است که اذان شهر شنیده نشود یا دیوارهای آن دیده نشود.
فرق مسافت شرعی و حد ترخص چیست؟
یکی از شرایط شکسته شدن نماز مسافر آن است که مسافر تصمیم داشته باشد دست‌کم ۸ فرسخ شرعی)بین ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر) مسافرت کند. به ۸ فرسخ، مسافت شرعی گفته می‌شود.
مسافر زمانی می‌تواند نمازش را شکسته بخواند یا روزه‌اش را افطار کند که مقدار معینی از مسیر را طی کرده باشد. این مقدار معین حد ترخص نامیده شده است. همین معیار هنگام رسیدن به وطن یا رسیدن به جایی که اقامت در آن بیش از ده روز باشد نیز جاری است.
مقدار حد ترخص چقدر است؟
بر اساس احادیث امامان شیعه، حد ترخص جایی است که اذان شهر یا روستا شنیده نشود و دیوارهای آن دیده نشود. فقیهان شیعه در این که آیا هر دو شرط باید با هم باشند یا تحقق یکی از آنها کافی است اختلاف دارند.
ملاک فقیهان در دیده شدن یا نشدن دیوارها، ساختمان‌های معمولی در زمینی صاف است. از زمانی که شهرهای بزرگ ایجاد شده‌اند و نیز اذان از رسانه‌ها پخش می‌شود تعیین حد ترخص مشکل شده است. برخی فقیهان معتقد شده‌اند که در بلاد کبیره معیار حد ترخص آخرین دیوارهای محله است نه دیوارهای شهر.
به فتوای بسیاری از فقیهان شیعه اگر روزه‌دار قبل از رسیدن به حد ترخص روزه خود را افطار کند، باید علاوه بر قضای روزه آن روز، کفاره نیز بدهد.
فرق حد ترخص با آخر شهر در چیست؟
حد ترخص فاصله حدود 1350 متری بعد از آخرین خانه های شهر یا روستا است یعنی فاصله ای که اذان شنیده نمی شود یا در و دیوار شهر مشخصا رویت نمی گردد.(محل نصب تابلوی حد ترخص)
دیگر سوالات درباره حد ترخص:
– در آخر شهر آیا خانه ها ملاک است یا کارخانه ها نیز جزء شهر هستند؟
پاسخ: ملاک آخرین خانه ها است.
– بعضی از شهرهایی که در گذشته حدود 30 کیلومتر با هم فاصله داشته‌اند، امروزه به هم متصل شده و فاصلة دو شهر تماماً محل سکونت یا مغازه است و اصلاً نمی‌شود تشخیص داد که شهر تمام شد. در این صورت، ساکنین این دو شهر در صورت رفتن به شهر دیگر در مورد نماز و روزه چه وظیفه‌ای دارند؟
پاسخ: نماز آنها تمام است و باید روزه بگیرند.
– کسی که از محل کارش که فاصله‌ای بیش از حد شرعی با وطن او دارد، به مسافرتی بیش از هشت فرسخ می‌رود و فردا به محل کار خود بر می‌گردد، آیا قبل از اینکه از محل کار خود به وطنش برود، نماز او کامل است یا شکسته و روزۀ او صحیح است یا خیر؟
پاسخ: نماز او شکسته است و نمی‌تواند روزه بگیرد.
– اگر کسی در مسافرت پس از طی مسافتی حدود سه فرسخ به وطن دوم خود برسد و از آنجا سه فرسخ دیگر مسافرت کند.
اولاً آیا نماز او کامل است و روزه را باید بگیرد یا چون رفت و برگشت او بیش از هشت فرسخ شرعی می‌شود باید نماز را شکسته بخواند و روزه را افطار کند؟
ثانیاً برای شکسته یا تمام بودن نماز و روزه بین اینکه از اول قصد مکان دوم را داشته یا می‌دانسته اول به وطن می‌رسد و بعد به محل دیگری می‌رود، فرقی وجود دارد؟
پاسخ: اولاً: نماز او همه جا تمام است و روزه باید بگیرد.
ثانیاً: فرقی ندارد.
– ملاک در محاسبۀ مسافت شرعی، طول جاده است یا مسافت مستقیم؟ مثلاً اگر جاده‌ای 50 کیلومتر باشد، ولی مسافت مستقیم آن 20 کیلومتر باشد، چه باید کرد؟
پاسخ: مناط راه رفتن اوست.
– فاصلۀ شرعی بین دو شهر را چگونه باید تعیین کرد؟ آیا فقط ابتدا و انتهای شهرها ملاک است؟ یا محل مورد نظر در آن شهر را باید در نظر گرفت؟
پاسخ: مناط اول و آخر شهر است و ملاک اول و آخر هم به نظر عرف است.
– حد ترحض شهرهای بزرگ مثل تهران و اصفهان از کجای آن شهرها محسوب می‌شود؟
پاسخ: تقریباً یک کیلومتر از جایی که خانه‌ها متصل به یکدیگر هستند.
– وقتی از شهر یا روستایی خارج می‌شویم تا چند کیلومتر مغازه‌ها و شرکت‌های مربوط به آن محل دیده می‌شود. ملاک برای پایان شهر یا روستا همان مغازه‌هاست یا منازل مسکونی؟
پاسخ: منازل مسکونی است
– تهران بلاد کبیره است یا نه و در مورد شهری که بلاد کبیره است تکلیف چیست؟ وحد ترخص در تهران کجاست؟
پاسخ: حکم بلاد کبیره و غیر کبیره یکسان است و محلات مختلف تهران جزو تهران محسوب می شود حد ترخص در هر شهری آن است که از آخرین خانه های شهر به قدری دور شوند که صدای اذان شهر را نشنوند.
